Dissirkulyator ensefalopatiya

Ensefalopatiya – baş beynin müxtəlif etiologiyalı xroniki , tədricən proqressivləşən beyin qan dövranının pozulması nəticəsində zədələnməsidir.Dissirkulyator ensefalopatiya koqnitiv funksiyaların hərəki və emosional sferalarla müştərək olaraq pozulması şəklində özünü göstərir.Bu təzahürlərin ağırlığından asılı olaraq dissirkulyator ensefalopatiya 3 mərhələyə bölünür. Dissirkulyator ensefalopatiya (DEP) diaqnozunu dəqiqləşdirmək üçün aparılan müayinələrin siyahısında oftalmoskopiya, Elektroensefaloqrafiya (EEG), Reoensefaloqrafiya (REG),Exoensefaloqrafiya (Exo-EG), boyun damarlarının rəngli doppleroqrafiyası (BDRD), beyin damarlarının dupleks skanasiyası və baş beynin maqnit-rezonans tomoqrafiyası (MRT) daxildir. Dissirkulyator ensefalopatiya hipotenziv, damar genişləndirici, antiaqreqant, neyroprotektiv və digər qrup preparatların fərdi seçilmiş kombinasiyasının köməyi ilə müalicə olunur.

Dissirkulyator ensefalopatiya (DEP) nevrologiyada geniş yayılmış bir xəstəlikdir. Statistikaya görə dünya əhalisinin təxminən 5-6%-i DEP xəstəliyindən əziyyət çəkir. Kəskin insultlar, beyin damarlarının qüsurları və anevrizmaları ilə birlikdə DEP nevrologiyanın damar patologiyalarına aid edilir və rast gəlinmə tezliyinə görə bu qup xəstəliklər arasında birinci yeri tutur.

Ənənəvi olaraq DEP əsasən yaşlı adamların xəstəliyi sayılır . Lakin, ürək-damar sistemi xəstəliklərinə xas olan “cavanlaşma” tendensiyası DEP-ə münasibətdə də özünü göstərir. Stenokardiya, miokard infarktı, beyin insultu ilə yanaşı, DEP 40 yaşınadək şəxslər arasında daha tez-tez rast gəlinməyə başlayıb.

Dissirkulyator ensefalopatiyanın səbəbləri

DEP-in əsasında müxtəlif damar patologiyalarının nəticəsində beynin xroniki işemiyası dayanır. Təxminən 60% hallarda dissirkulyator ensefalopatiya ateroskleroz, daha dəqiq desək, baş beynin qan damarlarının divarlarında aterosklerotik dəyişikliklər nəticəsində yaranır. DEP-in yaranmasına ikinci aparıcı səbəb xroniki arterial hipertenziyadır ki, bu da arterial hipertoniya, xroniki qlomerulonefrit, böyrəklərin polokistozu, feoxromositoma, İtsenko- Kuşinq xəstəliyi və s. zamanı müşahidə edilir. Hipertoniya zamanı baş beynin damarlarının spastik vəziyyətdə olması səbəbindən beyin qan dövranının zəifləməsi nəticəsində DEP inkişaf edir.

DEP səbəbləri arasında beyin qan dövranının 30% -ə qədərini təmin edən onurğa arteriyalarının patologiyası ayırd edilir. Onurğa arteriyası sindromunun klinikasına baş beynin vertebro-bazilyar hövzəsində dissirkulyator ensefalopatiya təzahürləri də daxildir. DEP-in yaranmasına səbəb olan onurğa arteriyalarında qanın hərəkətinin çatmamazlığına osteoxondroz, boyun fəqərələrinin displastik xarakterli və ya onurğanın travmaları nəticəsində qeyri-sabitliyi, onurğa arteriyasının Kimerli anomaliyası, onurğa arteriyasının inkişaf qüsurları gətirib çıxara bilər.

Bir çox hallarda DEP şəkərli diabet fonunda, xüsusən qanda şəkərin miqdarının yuxarı həddini norma daxilində saxlamaq mümkün olmadığı hallarda yaranır. Belə hallarda DEP simptomlarının yaranmasına diabetik makroangiopatiya gətirib çıxarır. DEP-in digər yaranma amilləri arasında kəllə-beyin travmaları, sistemli vaskulitlər, irsi angiopatiyalar, aritmiyalar, davamlı və ya tez-tez baş verən arterial hipotoniyanı göstərmək olar.

Dissirkulyator ensefalopatiyanın inkişaf mexanizmi

DEP-in etioloji faktorları müxtəlif yollarla beyin qan dövranının pisləşməsinə və bu səbəbdən də beyin hüceyrələrinin hipoksiyasına və trofikasının pozulmasına gətirib çıxarır. Nəticədə, beyin hüceyrələrinin məhvi baş verir ki, bu da beyin toxumasının seyrəkləşməsinə (leukoaraiosis) və ya çoxsaylı xırda ocaqlı “lal infarkt“ adlanan sahələrin yaranmasına gətirib çıxarır. Beyin qan dövranının xroniki pozulmasına ən həssas olan nahiyələr beynin dərin seqmentlərinin ağ maddəsi və qabıqaltı strukturlardır. Bu, onların vertebrobazilyar və karotid hövzələrinin sərhəddində yerləşmələri ilə bağlıdır. Beynin dərin şöbələrinin xroniki işemiyası qabıqaltı qanqlionlar və beyin qabığı arasında rabitənin pozulmasına gətirib çıxarır ki, bu proses də “aralanma fenomeni” adını almışdır. Müasir anlayışlara görə məhz “aralanma fenomeni” DEP-in inkişafının əsas patogenetik mexanizmi olub, onunbaşlıca klinik simptomlarını: koqnitiv pozğunluqlar, emosional sferanın və hərəki funksiyanın pozulmalarını müəyyən edir. Səciyyəvidir ki, DEP öz başlanğıcında funksional pozğunluqlarla təzahür edir ki, bunlar da düzgün müalicə nəticəsində geri dönən xarakter daşıya bilər. Sonradan tədricən davamlı nevroloji defekt formalaşır ki, bu da çox hallarda xəstənin əlilliyinə gətirib çıxarır.

Qeyd olunmuşdur ki, təxminən 50% hallarda DEP baş beyində neyrodegenerativ proseslərlə müştərək şəkildə təzahür edir. Bu, baş beynin damar xəstəliklərinin və beyin toxumasının degenerativ dəyişikliklərinin inkişafına gətirib çıxaran amillərin ümumimiliyi ilə əsaslandırılır.

Dissirkulyator ensefalopatiyanın təsnifatı

Dissirkulyator ensefalopatiya etiologiyasına görə hipertenziv, aterosklerotik, venoz və qarışıq növlərə bölünür. Gediş xarakterinə görə tədricən proqressivləşən (klassik), remissiyaedici və sürətlə proqressivləşən DEP ayırd edilir. Kliniki təzahürlərin şiddətindən asılı olaraq, DEP mərhələlərə təsnif edilir . I mərhələdə dissirkulyator ensefalopatiya əksər təzahürlərin subyektivliyi, yüngül koqnitiv pozulmalar və nevroloji statusda dəyişikliklərin olmaması ilə xarakterizə olunur. II mərhələdə DEP aşkar koqnitiv və hərəki pozğunluqlar, emosional sferada pozuntuların ağırlaşması ilə xarakterizə olunur. III mərhələdə DEP mahiyyət etibarilə müxtəlif ağırlıq dərəcəli damar demensiyası olub, çoxsaylı hərəki və ruhi pozuntularla müşayiət olunur.

Dissirkulyator ensefalopatiyanın ilkin təzahürləri

Dissirkulyator ensefalopatiya üçün nəzərə çarpmayan və tədrici başlanğıc xarakterikdir. DEP-in ilk mərhələsində emosional sferanın pozğunluqları ön plana çıxa bilər. DEP xəstələrinin təxminən 65% -də bu, depressiyadır. Damar depressiyasiyasının fərqləndirici xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, xəstələr əhval-ruhiyyənin enməsindən və məyusluqdan şikayət bildirmirlər. Adətən, hipoxondrik nevrozu olan xəstələr kimi, DEP pasiyentlərinin diqqəti somatik xarakterli müxtəlif diskomfortlu hissiyyatlar üzərində cəmləşmiş olur. Belə hallarda DEP kürəkdə ağrılar, artralgiyalar, baş ağrıları , başda küy , müxtəlif üzvlərdə ağrı hissiyyatı və xəstədə olan somatik patolgiyaya xas olmayan digər şikayətlərlə təzahür edir. Depressiv nevrozdən fərqli olaraq, DEP zamanı rast gəlinən depressiya əhəmiyyətsiz bir psixotravmatik vəziyyətdən sonra və ya heç bir səbəb olmadan yaranır və antidepressantların və psixoterapiyanın köməyilə aparılan müalicəyə zəif tabe olur.

İlkin mərhələdə DEP yüksəlmiş emosional labillik: əsəbilik, əhvalın kəskin enəməsi, cüzi səbəblərdən ağlamağa meyylilik halları, ətrafdakılara qarşı aqressiv münasibət tutmaları şəklində təzahür edir. Bənzər təzahürlərlə yanaşı yuxu pozuntuları, baş ağrıları, diqqətin yayınması ilkin mərhələdə DEP-i nevrasteniyaya bənzərdir. Lakin DEP üçün bu əlamətlərin koqnitiv funksiyaların pozulması əlamətləri ilə birgə rast gəlməsi tipikdir.

Məlumata görə , 90% hallarda koqnitiv pozğunluq DEP- in inkişafının ən erkən mərhələlərində özünü göstərir. Bunlara aşağıdakılar daxildir: diqqətin cəmləşdirilməsi qabiliyyətinin pozulması, yaddaşın zəifləməsi, hər hansı bir fəaliyyətin təşkili və ya planlaşdırılmasında çətinliklər, düşüncə tempinin aşağı enməsi, zehni əməkdən sonra yorğunluq. DEP üçün həyat hadisələri barəsində yaddaşın saxlanması fonunda qəbul edilən informasiyanın səsləndirilməsinin pozulması tipik sayılır.

DEP-in ilkin mərhələsini müşayiət edən hərəki sferanın pozulmalarına aid başlıca şikayətlər yeriyərkən başgicəllənmələr və müəyyən qeyri-sabitliyin olmasıdır. Ürəkbulanma və qusma da müşahidə edilə bilər, lakin əsl vestibular ataksiyadan fərqli olaraq, onlar da başgicəllənmə kimi, yalnız yeriyən zaman təzahür edirlər.

Dissirkulyator ensefalopatiyanın II-III mərhələsinin simptomları

Dissirkulyator ensefalopatiyanın II-III mərhələsi koqnitiv və hərəki pozğunluqların artımı ilə xarakterizə olunur. Yaddaşın əhəmiyyətli dərəcədə pisləşməsi, diqqətin azalması, intellektin enməsi, əvvəllər yerinə yetirilməsi mümkün olan lazımı zehni işin görülməsində nəzərə çarpacaq çətinliklərin yaranması aşkar edilir. Bu zaman DEP xəstələri öz vəziyyətlərini adekvat şəkildə dəyərləndirə bilmirlər, öz əmək qabiliyyətlərini və əqli bacarıqlarını mövcud olduğundan daha yüksək qiymətləndirirlər. Vaxt ötdükcə, DEP xəstələri öz hərəkət planlarını ümuləşdirmək və hazırlamaq qabiliyyətini itirirlər, zamanda və məkanda pis orientasiya olmağa başlayırlar. DEP-in III mərhələsində düşüncə və praksisin pozğunluqları, davranış və şəxsiyyət pozuntuları qeyd olunur. Demensiya inkişaf edir. Xəstələr əmək fəaliyyəti aparmaq qabiliyyətini itirirlər, daha dərin pozuntular zamanı isə özünəxidmət vərdişlərindən də məhrum olurlar.

DEP-in daha sonrakı mərhələlərində rast gəlinən emosional sferanın pozuntularından ən çox rast gələni apatiyadır. Əvvəlki hobbilərə marağın azalması, hansısa bir məşğuliyyət üçün motivasiyanın olmaması qeyd edilir. DEP-in III mərhələsində xəstələr bəzən qeyri-məhsuldar fəaliyyətlə məşğul olurlar, əksər hallarda isə ümumiyyətlə heç bir iş görmürlər. Onlar özlərinə və ətrafdakı hadisələrə biganədirlər.

DEP-in ilk mərhələsində nəzərə çarpmayan hərəki pozuntular, sonradan ətrafdakılara aşkar şəkildə görünür. DEP üçün ayaqlarını sürüməklə kiçik addımlarla yeriş xarakterikdir ki, bu da xəstənin dabanlarını döşəmədən ayıra bilməməsi ilə əlaqəlidir. DEP zamanı rast gəlinən belə bir yeriş “xizəkçi yerişi” adını almışdır. DEP xəstəsi üçün yeriş zamanı irəliləməyə başlamaq, həm də dayanmaq çətin başa gəlir. Bu təzahürlərin, eləcə də DEP xəstəsinin özünün yerişinin, Parkinson xəstəliyinin klinikası ilə əhəmiyyətli dərəcədə oxşarlıqları var. Lakin ondan fərqli olaraq DEP xəstələrində əllərdə hərəki pozuntularla müşayiət olunmur. Bununla əlaqədar, DEP-in parkinsonizmin kliniki əlamətlərinə oxşar belə təzahürlərini klinisistlər “bədənin aşağı hissəsinin parkinsonizmi” və ya “damar parkinsonizmi” adlandırırlar.

DEP-in III mərhələsində oral avtomatizm simptomları, ağır nitq pozğunluqları, tremor, parezlər, psevdobulbar iflic, sidik saxlaya bilməmək müşahidə edilir. Epileptik tutmaların əmələ gəlməsi mümkündür. Tez-tez dissirkulyator ensefalopatiyanın II-III mərhələsi yeriş zamanı yıxılmaqla (xüsusən də dayandıqda və ya döndükdə) müşayiət olunur. Belə yıxılmalar, xüsusilə də DEP-in osteoporozla birgə rast gəlməsi zamanı ətrafların sınıqlarına səbəb ola bilər.

Dissirkulyator ensefalopatiyanın diaqnostikası

DEP simptomlarının vaxtında aşkar edilməsi danılmaz əhəmiyyət kəsb edir ki, bu da beyin qan dövranının pozğunluqlarının damar terapiyasını yubanmadan başlamaq imkanı verir . Bu məqsədlə nevropatoloq tərəfindən DEP-in inkişafına risk qrupunda olan bütün xəstələrin: hipertoniklərin, diabetiklərin və aterosklerotik dəyişiklikləri olan şəxslərin vaxtaşırı müayinəsi tövsiyə olunur. Son qrup bütün yaşlı xəstələri əhatə edə bilər. Dissirkulyator ensefalopatiyanın ilkin mərhələsini müşayiət edən kongnitivn pozulmalar xəstə və onun yaxınları tərəfindən nəzərə çarpmaya bildiyindən onların müəyyən edilməsi üçün xüsusi diaqnostik testlər aparmaq lazımdır. Məsələn, xəstəyə həkimin dediyi sözləri təkrar etməyi, ona deyilən vaxtı təsvir etmək üçün əqrəbli siferblatın şəklini çəkməyi , sonra isə ona həkimin ardınca təkrar etdiyi sözləri xatırlamağı təklif edirlər.

DEP-in diaqnostikası çərçivəsində oftalmoloqun baxışı: oftalmoskopiya və görmə sahəsinin müayinəsi ilə birgə, EEG, Exo-EG və REG aparılır. DEP zamanı damar pozğunluqlarının aşkarlanması üçün baş və boyun damarlarının rəngli doppleroqrafiyası, beyin damarlarının duplex skanninqi və maqnit-rezonans angioqrafiyası mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Maqnit-rezonans tomoqrafiyası müayinəsinin aparılması DEP-i digər mənşəli serebral patologiyalardan: Alzheimer xəstəliyi, dağınıq ensefalomiyelit, Kreyzfeltd-Yakob xəstəliyindən ayırd etməyə imkan verir. Dissirkulyator ensefalopatiya diaqnozunu təsdiq edən ən etibarlı əlamət “ lal “ infarkt ocaqlarının aşkar edilməsidir. Beyin atrofiyası əlamətləri və leykoareoz sahələri neyrodegenerativ xəstəliklər zamanı da müşahidə edilə bilər.

DEP-in inkişafını şərtləndirən etioloji amillərin diaqnostik axtarışına kardioloqun müayinəsi; qan təzyiqinin ölçülməsi; koaquloqramma; qanda xolesterolun, lipoproteidlərin və şəkərin təyini daxildir. Lazım gələrsə , DEP xəstələrinə endokrinoloqun müayinəsi ; qan təzyiqinin gündəlik monitorinqi; nefroloqun müayinəsi; aritmiyanın diaqnostikası üçün isə, EKQ və sutkalıq EKQ monitorinq təyin edilir.

Dissirkulyator ensefalopatiyanın müalicəsi

Xronik beyin işemiyasının müalicəsi üçün ən mühüm əhəmiyyəti serebrovaskulyar xəstəliklərin mövcud risk faktorlarına təsir edilməsi kəsb edir . Bu amillər arasında şübhəsiz ki , ən böyük yeri arterial hipertoniya tutur . Serebrovaskulyar xəstəliyin inkişafının qarşısını almaq üçün arterial hipertoniyalı xəstələrdə normotoniyaya nail olmaq çox mühümdür . Bunu əldə etmək üçün ilk növbədə qeyri-medikamentoz terapiya metodlarından istifadə etmək lazımdır ki , əgər onlar effekt verməsə müalicənin digər üsullarına müraciət edilsin .

Qeyri – medikamentoz terapiyanın əsas prinsipləri

Artıq bədən çəkisinin (ideal çəkinin 115%-dən çox olmayaraq) azaldılması.
Doymuş yağların istehlakının kəskin azaldılması.
Xörək duzunun istehlakının sutkada 4-6 qrama qədər (1/2 çay qaşığı), ağır arterial hipertenziya zamanı isə sutkada 3-4 qrama qədər azaldılması.
Kalium, Maqnezium və Kalsium duzlarının lazımı miqdarda qəbul edilməsi.
Spirtli içkilərin istehlakının azaldılması.
Siqaretdən imtina edilməsi.
Dinamik tipli müntəzəm fiziki işlə məşğul olmaq.

Aşağıda sadalanan məhsular qan dövranı sisteminin fəaliyyətini yaxşılaşdırır:

yağların parçalanmasını tənzimləyən (soğan, sarımsaq, kartof, bibər, banan, pomidor, cəfəri);
C vitamin ilə zəngin və damar toxumasını inkişaf etdirən (limon, portağal, qreypfrut, istiot);
damarların elastikliyini tənzimləyən (üzüm, albalı, moruq, ərik);
E vitamini ilə zəngin (zeytun və digər bitki yağları, avokado, yaxşı üyüdülməmiş undan bişirilmiş çörək);
liflərlə zəngin və təzyiqi tənzimləyən (qoz-fındıq, taxıl bitkiləri, paxlalı bitkilər, gavalı, kivi, alma);
arteriyaları möhkəmləndirən (düyü, yulaf).

Həyat tərzinin normallaşdırılması lazımı effekti vermədiyi təqdirdə müalicə sxeminə dərman preparatları əlavə olunur.

Arterial hipertoniyanın müalicəsində ötən əsrin 80-ci illərində geniş istifadə olunan pilləli sxemdən artıq istifadə edilmir . Hal – hazırda aşağıda sadalanan əsas qruplardan olan preparatların fərdi seçilməsinə üstünlük verilir:

– angiotenzin çevirici fermentin inhibitorları (AÇF inhibitorları);
– angiotenzin II-nin I yarımtipinin reseptorlarının antagonistləri;
– kalsium antagonistləri;
– diuretiklər;
– β-blokatorlar;
– Alfa 1-adrenerjik reseptorların blokatorları;
– mərkəzi tip təsirli preparatlar .

AÇF inhibitorları aşağıdakı dozalarda təyin olunur : Kaptopril 25-150 mg , gündə 3-4 dəfə ;Enalapril 5-40 mg , 1-2 dəfə ; Perindopril 4-8 mg , gündə 1 dəfə . Onları proqnozu yaxşılaşdıran ilk seçim preparatları kimi təyin edirlər . Bu preparatlar xüsusən arterial hipertoniyanın ürək çatışmazlığı ilə birgə rast gəlməsi zamanı , diastolik disfunksiya ilə sol mədəciyin nəzəçarpan hipertrofiyası , diabetik nefropatiya ilə ağırlaşmış şəkərli diabet , renovaskulyar arterial hipertoniya zamanı istifadə olunur . AÇF inhibitorları ilə müalicə zamanı alkoqol , kalium-qoruyucu diuretiklər , litium prepararatlarının qəbulu qadağandır .

Angiotenzin II-nin I yarımtipinin reseptorlarının antagonistləri Losartan ( Kozaar ) uzun müddətli təsir effektinə (24 saat) malikdir . 1 dəfəyə 25, 50 və 100 mg dozalarda qəbul edilir ; İrbesartan (Aprovel) – 150-300 mg dozada 1-2 qəbul üçün ; Valsartan ( Diovan ) – gündə 1 dəfə 80-160 mg . Bu qrup preparatlar sol mədəciyin hipertrofiyasını , mikroalbuminuriyanı və proteinuriyanı azaldır ; sol mədəciyin disfunksiyası zamanı hemodinamikanı yaxşılaşdırır . Hamiləlik , südvermə və ideosinkraziya zamanı tətbiqi əks-göstərişdir.

Kalsium antagonistləri Kalsium kanalı blokatorlarının 3 növü vardır :

– dihidropiridinlər (Nifedipin, Nitrendipin, N
– difenilalkilaminlər (V
– benzodiazepinlər (D
– Kalsium antagonistlərinin 2 nəsli var: qısa və uzadılmış təsirli .Bu preparatlarla müalicə arterial hipertoniyanın periferik arteriyaların xəstəlikləri ilə birgə rast gəlinən hallarında (dihidropiridin törəmələri); ağciyərlərin xəstəlikləri; ürəyin işemik xəstəliyinin stabil formaları (qısa təsirli dihidropiridinlər istisna olmaqla); dislipoproteidemiya; Prinsmetal stenokardiyası zamanı aparılır . Əks-göstərişlər: ürək çatışmazlığı və ya sol mədəciyin zəif yığılması, koronar çatışmazlığın kəskin formaları, II-III dərəcəli atrioventrikulyar blokada, sinus düyününün zəifliyi sindromudur. Uzunmüddət müalicə aparılması lazım gəldikdə kalsium antaqonistlərinin uzun müddətli təsirə malik formalarından (məsələn, OSMO – Adalat, sutkada 1 dəfə) istifadə olunur .

Diuretiklər Aşağıdakı diuretik növlərini ayırd edirlər :

– Tiazidlər və onlara yaxın olan birləşmələr – Hidrocxlortiazid; İndapamid (Arifon); Xlortalidon (Hiqroton); Klopamid (Brinaldiks);
– Sürətli təsir göstərən ilgək diuretikləri – Furosemid, Uregit, Areliks, Akvafor;
– Kaliumqoruyucular – Amilorid, Triamteren, Aldakton.

Hipotenziv effekti artırmaq üçün I qrup diuretiklər monoterapiya və digər antihipertenziv prepatlarla birlikdə istifadə olunur. II qrup diuretiklər ağır hipertoniya formaları zamanı, III qrup dərmanları isə orqanizmdən Kalium itkisinə səbəb olan digər antihipertenziv preparatlarla birgə tətbiq edirlər. Diuretiklərin tətbiqi ürək çatışmazlığı ilə birgə rast gəlinən arterial hipertenziya, hiperkalsitiuriya, xroniki kalsium çatışmazlığı (osteoporoz), kalsium- oksalatlarlı nefrolitiaz zamanı məqsədəuyğundur.

Əks-göstərişlər: podaqra və ya hiperurikemiya, ağır hiperlipidemiya, şəkərli diabet, hipokaliemiya, ahıl yaş, dövran edən qan həcminin azalması, prostat vəzin adenoması və xərçəngi, hamiləlik, kişilərdə cinsi funksiyanın azalmasıdır .

Diuretiklər kardioprotektor xassələrinə malikdirlər , insult və miokard infarktı ilə xəstələnmələrin sayının və bu səbəblərdən ölüm hallarının azaldılmasına səbəb olurlar .

β-blokatorlarΒeta-adrenerqik reseptorların blokatorları 2 qrupa bölünür: beta 1 və beta 2 reseptorları blokada edən qeyri-selektiv blokatorlar: Propranolol (İnderal , Obzidan), Pindolol (Visken), Oksirenolol (Trazikor) və yalnız β1-adrenoreseptorları blokada edən selektiv blokatorlar: Metoprolol, Atenolol, Betaksolol. Bu dərmanları təkcə arterial hipertoniyanın müalicəsi zamanı deyil, həm də onun ÜİX, keçirilmiş miokard infarktı ( xəstənin sağ qalma ehtimalını artıran ilkin seçim preparatları ), mitral qapağın prolapsı , qalxanabənzər vəzinin hiperfunksiyası, migren (qeyri-selektiv β-blokatorlar), hiperkinetik sindrom, krizlərlə keçən arterial hipertenziya, qan təzyiqinin yüksək dəyişkənliyi, ürək ritminin pozuqluqları (səyrici aritmiya, ekstrasistoliya və s .) ilə birgə rast gəlinən hallar zamanı tətbiq etmək tövsiyə olunur .

β-blokatorların istifadəsinə əks-göstərişlər: kəskin ürək çatışmazlığı, sinus düyününün zəifliyi sindromu, II-III dərəcəli atrioventrikulyar blokada, şəkərli diabetin labil gedişi, bronxial astma, obstruktiv bronxit xəstəlikləridir. Ahıl yaşlı xəstələrə beta-blokatorlar kiçildilmiş dozada təyin olunur: Propranolol – 40 mg-dan sutkada 2-4 dəfə, Pindolol- 5 mq-dan sutkada 3-4 dəfə, Metoprolol – 50-100 mq-dan sutkada 1-2 dəfə, Atenolol- 25-100 mg-dan sutkada 1 dəfə, Betaksolol – 20 mg-dan sutkada 1 dəfə.

α1-adrenergik reseptorların blokatorları – Prazosin, Dioksazozin arterial hipertoniyanın şəkərli diabet, dislipoproteidemiya, podaqra, bronxial astma, aşağı ətrafların damar xəstəlikləri ilə birgə rast gəlinən hallarında, həmçinin böyrək funksiyaları pozulmuş xəstələrdə müsbət effekt göstərirlər. Bu preparatların ortostatik reaksiyalı ( daha çox ahıllarda ) , venoz tonusun pozuntuları olan xəstələrdə istifadəsi tövsiyə olunmur . Onları ortostatik reaksiyaların inkişafını və venoz tonusun azalmasını potensiallaşdıran preparatlar: diuretiklər, mərkəzi təsir göstərən antihipertenziv dərmanlarla birgə tətbiq etmək məsləhət görülmür .

İlkin dozada Prazosin 2-3 qəbula 0,5 mq olmaqla, lazım gələrsə 3-5 gündən sonra tədricən artırmaqla təyin edilir. Doksazozinin ilkin doza 1 mq olmaqla axşam vaxtı qəbul edilməsi məsləhətdir (xəstə qəflətən ayağa qalxmamalıdır) . Bu doza 1-2 həftədən sonra tədricən 1-2 qəbula , 2 , 4 , 6 və 8 mq-dək artırıla bilər.

Mərkəzi təsirli prepatlar Bu qrupa müxtəlif kimyəvi birləşmələri təmsil edən vasitələr daxildir : Rauvolfiya (Rezerpin), Klonidin (Klofelin), Metildopa (Dopegit), Moksonidin ( Sint ) və s.

Rauvolfiya preparatlarının çoxsaylı əlavə təsirləri vardır: mədə-bağırsaq traktının xoraları, bronxospazm, yaşlı insanlarda depressiya və s . Bundan əlavə, onların kardioprotektiv xüsusiyyətləri də olmadığından, bu preparatlar tədricən digər müasir dərmanlar tərəfdən sıxışdırırmışlar .

Metildopanın istifadəsinə göstəriş yalnız hamilə qadınlarda arterial hipertoniyadır.

Klofelinin qısa hipotenziv təsiri (4-6 saat) var və buna görə də hipertoniyanın uzun müddətli müalicəsi üçün əlverişli deyil, lakin hipertenziv krizlərı aradan qaldırmaq üçün çox effektivdir. Alkoqol və sedativ prepatlarla birgə tətbiq etmək olmaz. Tez-tez ağızda quruluq, yuxusuzluq və impotensiya kimi əlavə təsirləri müşahidə edilir. Asılılıq, ləğv edilməsi və ya dozanın kəskin azaldılması zamanı isə hipertonik kriz inkişaf edə bilər.

Moksonidinlə müalicə 0,2 mq-lıq minimal dozadan başlayır, ehtiyac olduqda onu 1-2 qəbula, 0,4 mq-a qədər artırırlar. Preparatın birdəfəlik dozasını 0,4-dan, sutkalıq dozasını isə 0,6 mq-dan artıq vermək olmaz. Böyrək funksiyasının pozulması halında, doza yarıya endirilir. Preparatın tətbiqinə əks-göstərişlər: sinus düyününün zəifliyi sindromu, II-III dərəcəli atrioventrikulyar blokada, bradikardiyalar , bədxassəli aritmiyalar, III dərəcəli qan dövranı çatışmazlığı, ağır dərəcəli koronar çatmamazlıq, azot ifrazı funksiyasının pozulması ilə ağır qaraciyər və böyrək xəstəlikləri (kreatinin> 1.8 mg / dl), angionevrotik ödemlərə meyllik, hamiləlik, depressiv hallar, epilepsiya , Parkinson xəstəliyidir. Klofelin kimi Moksonidin də alkoqol, sedativ və yuxugətirici preparatlarla birgə tətbiq edilə bilməz .

DEP xəstələrinin müalicəsində aparıcı mövqe hələ də vazoaktiv terapiyaya məxsusdur . Bunlar , baş beynin qan dövranı sisteminə təsir edən prepatlardır : Kavinton (Vinpocetin) 5 mq; Sinnarizin (Stugeron) 25 mq; Sermion (Niserqolin) 10 mq; Pikamilon 20 və 50 mq; Vasobral; Tanakan və s. Bu preparatlar 1-2 ay ərzində, sutkada 3 dəfə 1-2 tabletdən təyin edilirlər.

Subkortikal aterosklerotik ensefalopatiya zamanı baş beynin işemiyası xırda arteriyaların stenozu ilə əlaqədar olduğundan patogenetik müalicə məqsədilə mikrosirkulyasıyanı yaxşılaşdıran preparat olaraq Trental ( Agapurin , Pentoksifillin ) tətbiq edilir . Onun sutkalıq dozası aparılan müalicənin effektivliyindən və xəstə tərəfindən necə qəbul edilməsindən asılı olaraq , kifayət qədər geniş (0.4- 1.2 g) diapazonda dəyişilə bilər. Dərmanın uzun müddətli ( bir neçə ayliq ) qəbulu tövsiyə edilir .

Angioprotektorlar da vazoaktiv təsir göstərirlər: Parmidin (Prodektin) 0.25 g və Doksum 0.25 q 2-5 ay ərzində sutkada 3 dəfə 1-2 tablet qəbul edilir. Mikrosirkulyasiyanı yaxşılaşdırılması üçün, onları yanaşı gedən şəkərli diabet zamanı təyin etmək daha məqsədəuyğundur .

Subkortikal aterosklerotik ensefalopatiya zamanı beyin qan dövranı pozulması tez-tez trombositlərin hiperaqreqasiyası fonunda müşahidə olunduğu üçün antiaqreqantların uzun, faktiki olaraq ömürlük qəbulu məsləhətdir. Bu məqsəd üçün seçim preparatları Aspirin və Tiklid hesab olunur. Antiaqreqant effekt əldə etmək üçün Aspirin orta hesabla 60-100 mq dozasında, səhərlər, acqarına, sutkada 1 dəfə qəbul edilməlidir. Mədə-bağırsaq ağırlaşmaları riskini azaltmaq üçün Aspirin Kardio və Trombo ASS (sutkada 0,05 – 0,1 q) istifadə edilir. Tiklid də güclü antitrombotik və antiaqreqant təsirə malik olan bir preparat olub, sutkada 1-2 dəfə 0,25 g (1 tablet) dozasında təyin olunur. Aspirin və Tiklidin təyininə əks-göstərişlər (mədə-bağırsaq qanaxmaları, xora xəstəliyi, qan xəstəlikləri) olduqda, müalicəni Kurantillə (Dipiridamol) aparmaq (sutkada 2 dəfə 0,75-0,15 q və ya 1 dəfə 0,15-0,3 dozasında) tövsiyə olunur.

Vitaminlər geniş istifadə edilir: Askorbin turşusu 0.05-0.1 g, gündə 3 dəfə və ya parentral yolla 5%-li məhlulu 1-3 ml – 20 inyeksiya; 5%-li Piridoksin məhlulu – 2 ml-dən 20-25 inyeksiya və ya daxilə – 0,05-0,1 q , 1-2 qəbula; Nikotin turşusu: daxilə 0.02-0.05 q gündə 3 dəfə və ya 1%-li məhlulu, 1-2 ml inyeksiya, gündə 1 dəfə (müalicə kursu 20-25 inyeksiya) və s.

Hal-hazırda tərkibində müxtəlif bioloji aktiv maddələr olan vitamin komplekslərinin geniş seçimi mövcuddur: Vitrum, Centrum, Glutamevit, Farmaton geriatrik (tərkibində Jenşen kökü ekstraktı var) və s.

Simptomatik terapiya

Müalicəvi- profilaktik tədbirlər xəstəliyin inkişafı zamanı meydana çıxan simptomların şiddətinin azaldılmasına yönəldilməlidir . Bu simptomların ən vaciblərini sadalayaq :

– koqnitiv pozuntular (yaddaşın, diqqətin və intellektin azalması);
– hərəki pozğunluqlar (tarazlığın və yerişin pozulması, parezlər);
– onurğa arteriyalarının aterosklerozu, onların osteofitlər və anomaliyalar (əyilmə, hypoplaziya, mənfəzinin lateral yerdəyişməsi) fonunda sıxılması nəticəsində vertebrobazillyar sistemində yaranan xroniki beyin damar çatışmazlığı ilə bağlı başgicəllənmə, yeriyərkən səndələmə və digər simptomlar;
– Astenodepressivsindrom .

Koqnitiv funksiyaların pozulmalarının şiddətini azaltmaq üçün beyindəmaddələr mübadiləsini yaxşılaşdıran preparatlar məsləhət görülür . Nootropil (Pirasetam) 0,8-1,2 qramdan sutkada 2-3 dəfə olmaqla 3 ayadək qəbul edilir . Yüksək dərəcədə ifadə olunmuş koqnitiv pozuntular zamanı müalicə , gündəlik olaraq onun 20%-li məhlulundan 5 ml venaya və ya əzələyə 20-30 gün ərzində inyeksiyası ilə başlanır , sonra isə oral yolla qəbulu davam edir . Serebrolizin inyeksiyaları da həmçinin effektivdir. Serebrolizinin 5,0 ml məhlulunu əzələdaxili və ya 10,0 – 20,0 ml məhlulunu 150,0-200,0 ml fizioloji məhlulda həll edərək damcı üsulu ilə venaya yeridirlər. Müalicə kursu – 20-30 prosedurdur . Bundan başqa , Aminalon – 0.25 g (3-5 tablet gündə 3 dəfə) və ya Ensefabol (0,1-0,2 qramdan gündə 3 dəfə olmaqla) ilə müalicə də məsləhət görülür. Müalicə kursu adətən 2 aya qədər çəkir, zəruri hallarda bir il ərzində təkrarən həyata keçirilə bilər.

Hərəki pozğunluqlar zamanı müalicəvi bədən tərbiyəsi və stabiloqramma üzrə biotreninq tövsiyə olunur.

Başgicəllənmələr və vertebrobazilyar çatışmazlığın digər təzahürləri zamanı vazoaktiv (Kavinton, Sinnarizin, Sermion, Vazobral, Tanakan, Pikamilon) və vegetatotrop (Betaserk, Bellataminal, Belloid) preparatlardan ibarət 2 ayadək davam edən müalicə kursu təyin edirlər .

Bir şox hallarda DEP astenodepressiv sindromu təmsil edən emosional sferadakı müxtəlif pozuntularla təzahür edir . Belə hallarda günün birinci yarısında qəbul edilən analeptik təsirli antidepressantlarla (Melipramin) günün ikinci yarısında qəbul edilən sedativ effektli antidepressantların (Amitriptilin, Lerivon) kombinasiyasının tətbiqi məsləhət görülür. DEP zamanı tətbiq edilən antidepressantların dozaları ciddi fərdiliyi ilə seçilir və endogen depressiyalar zamanı tövsiyə olunan dozalardan xeyli aşağı olur. DEP-in ilkin simptomları olan əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan xəstələrə, sedativ effekti olmadığına görə, sutkada 1 dəfə , səhərlər Prozak (Prodep) təyin etmək məsləhətdir

Nevrozabənzər sindromun təzahürləri zamanı trankvilizatorlar: Sibazon (Seduksen, Relanium) 5 mq dozada , gündə 1-2 dəfə ; Xlozepid (Elenium, Napoton) 5-10 mg dozada, gündə 1-2 dəfə; Fenazepam – 0,5-1 mq və Mezepam (Rudotel) – 5 mq dozada, gündə 2-3 dəfə; sedativ vasitələr (Pişikotu və Yemişan preparatları , Pion ekstraktı və s .) təyin edilir.

DEP-in ilkin təzahürləri olan xəstələrdə vegetativ pozğunluqların müalicəsi onların simpatikotonik və vaqotonik təzahürlərə bölünmə prinsiplərinə uyğun olaraq həyata keçirilir . Belə ki, simpatik tonusun yüksəlməsi zamanı α-blokatorlar (Pirroksan, Redergin, Dihidroerqotamin) və β-blokatorlar (Propranolol, Atenolol, Tenormin) tövsiyə edilir. Simpatik tonusun zəifliyi zamanı Kofein; Amfetamin; Efedrin; Pantocrin; Jenşenin, Zamanixanın və cır limonun tinkturaları, Kalsium preparatları (Kalsium -laktat və ya -qlükonat); Askorbin turşusu; Metionin məsləhət görülür. Parasimpatik tonusun artması zamanı Belladonna preparatları (Belloid , Bellaspon), antihistamin preparatlar, B6 vitamini və simpatik sinir sisteminin tonusunu gücləndirən dərmanlar yaxşı effekt verir. Parasimpatik sistemin zəifliyi zamanı Prozerin, Mestinon, Kalium preparatları (Kalium xlorid, Panangin, Kalium- orotat), İnsulinin istifadəsi müsbət təsir göstərir.

Cərrahi müalicə

Baş beynin magistral arteriyalarının zədələnməsi (70%-dən çox kobud stenoz, okklüziya) zamanı; nevroloji defisitin və koqnitiv pozuntuların sürətli inkişafı olan, beyin qan dövranının keçici pozğunluqları və kiçik insult keçirmiş DEP xəstələrinə baş beynin qanla təchizatını bərpa etmək məqsədilə cərrahi əməliyyatın keçirilməsi göstərişdir. Daxili yuxu arteriyasının kobud stenozu zamanı endarterektomiya, onun tam okklüziyası zamanı isə ekstraintrakranial mikroanastomoz əməliyyatları aparılır.

Əsas risk faktorlarına təsir

Əsas risk amillərinin aradan qaldırılması və ya korreksiyası mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bunlara arterial hipertoniyadan başqa psixoemsional gərginlik, siqaret çəkmək, alkoqoldan sui-istifadə, artıq bədən çəkisi , hipodinamik həyat tərzi, ürək xəstəlikləri, şəkərli diabet aiddir .

Profilaktik tədbirlər toplusuna daxildir :

Sağlam həyat tərzinin təşviqi;
Psixoterapiya;
Müalicəvi bədən tərbiyəsi;
Fizioterapiya;

Sağlam həyat tərzinə daxildir: düzgün iş, istirahət və qida rejiminin təşkili; zərərli vərdişlərdən – tütün və alkoqol istfadəsindən imtina; xörək duzundan istifadənin məhdudlaşdırılması (gündə 5 qrama qədər); heyvani yağların və xolesterin tərkibli məhsulların (yağlı ət növləri, qaraciyər, yumurta və s.) ümumi kalorajı; optimal fiziki fəaliyyət .

Erkən mərhələdə olan DEP xəstələrinin vəziyyəti çox hallarda gərgin əqli və fiziki əmək nəticəsində ağırlaşır. Professional zərərlərlə: isti və səs-küylü sexlər, vibrasiya, gecə növbələri ilə bağlı əmək növləri ilə məşğul olmaq əks-göstərişdir . Psixoemosional gərginliklər, iş yerində və evdə baş verən münaqişələr xəstəliyin ağırlaşmasına səbəb olur.

Psixoterapiya patogenetik müalicə üsuludur. Onun əsas vəzifələri aşağıdakılardır :

– xəstədə öz xəstəliyinə düzgün , sakit münasibətinin formalaşdırılması ;
– ətraf mühitə psixoloji uyğunlaşma ;
– xəstəliyin astenik təzahürlərinin aradan qaldırılması ;
– xəstələrin psixi və sosial readaptasiyasının effektivliyinin artırılması .

Müalicəvi bədən tərbiyəsi ümumi patogenetik və profilaktik terapiyanın fəal metodu olub, qan təzyiqinin səviyyəsini, ürək fəaliyyətinə və beynin hemodinamikasına müsbət təsiri vardır . MBT onların kompensasiya mexanizmlərini bərpa etməyə kömək edir; fiziki performansını artırır; xəstəliyin klinik təzahürlərini azaldır .

MBT müntəzəm və fasiləsiz aparılmalı; müxtəlif formalar və vasitələrdən istifadə edərək, yük intensivliyini tədricən artırmaqla fərdi şəkildə təyin olunmalıdır . Məşğələlərin tezliyi həftədə 4-5 dəfədir.

Fizioterapevtik müalicə üsulları

Xroniki beyin damar xəstəliyi olan insanlarda ənənəvi dərman müalicəsi üsulları ilə yanaşı fizioterapevtik müalicə üsulları geniş istifadə edilməkdədir .

Beləliklə, bir sıra alimlər beyin qan dövranının başlanğıc pozulma əlamətləri və arterial təzyiqin davamlı yüksəlməsi ilə müşayiət olunan DEP-in I-II mərhələlərində olan xəstələrdə maqnitoterapiyanın tətbiqi nəticəsində əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşma müşahidə etmişlər. Bu sahədə aparılan tədqiqatlar göstərmişdir ki, hiperkinetik tip qan dövranı və yüksək dərəcədə ifadə olunmuş simpatikotoniya maqnitoterapiya üçün birbaşa göstəricidirlər. Maqnitoterapiyanın təsiri nəticəsində beyin damarlarının tonusu əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşür ki, bu da onların beynin arxa şöbələrində onların qanla dolmasına, kəllə boşluğundan venoz axınının artmasına, koxleovestibulyar pozuntuların şiddətini azaldır.

DEP-in müalicəsində dərman maddələrinin elektroforezinin yüksək effektivliyi qeyd edilmişdir. Elektroforezin reflektor-seqmentar (yaxalıq) və Burginyonun transorbital metodu, həmçinin ümumi təsir metodikası ilə adi və bipolyar üsulla tətbiqi məsləhət görülür. Asetilsalisil turşusunun 10%-li məhlulu, universal həlledici olan 40-50%-li Dimeksid məhlulu ilə birgə Kalium –orotatın 7,5-10%-li məhlulu, Stugeronun 0.5%-li məhlulu, Dihidroerqotaminin 0.1%-li məhlulu, Troksevazinin 5%-li məhlulunun elektroforezi bu xəstəliyin müalicəsində yaxşı təsir göstərirlər. Bu preparatların elektroforezi beynin damar sisteminin bütün həlqələrinə: arterial tonus, mikrosirkulyasiya və venoz drenaja müsbət təsir göstərir.

Baş ağrısı və vegetativ pozğunluqlar olan şəxslərdə Yodun yaxalıq metodu ilə elektroforezi, nevrotik hallarda və hiposteniyalarda Novokainin elektroforezi, Vermelin metodikası ilə Yod və Brom, Diazepam və Maqneziumnun elektroforezi, yuxu pozğunluqları və ümumi qıcıqlanmanın artması zamanı elekroyuxunun tətbiqi məsləhət görülür.

Beyin damarlarının sklerozu olan xəstələrdə ozonoterapiyanın tətbiqinin hemostazın səviyyəsinə müsbət təsiri qeyd edilmişdir.

Tibbi ədəbiyyatda beyin qan dövrənında pozuntular olan xəstələrdə akupunkturun istifadə olunmasının müsbət müalicəvi effektinin olması barədə çoxlu fikirlər səsləndirilir.

İynəbatırma üsulu ilə müalicənin tətbiqindən sonra I mərhələdə olan DEP xəstələrinin 93%-də , II mərhələsində olan xəstələrin isə 80%-də kliniki yaxşılaşma ilə yanaşı EEG şəklinin alfa-aktivliyin artması, patoloji dalğaların və onların tezliklərinin azalması qeyd edilmişdir. Hipertonik ensefalopatiyası olan xəstələrdə akupunkturanın tətbiqinin yüksək effektivliyi qeyd edilmişdir. Beyin damarlarının aterosklerozu olan şəxslərə akupunktura, yaxalıq nahiyəsinin massajı, elektroyuxu və dietoterapiyanın bir yerdə kompleks şəklində tətbiq edilməsi tövsiyyə olunur.

Bəzi müəlliflər xroniki serebrovaskulyar pozğunluqları olan xəstələrdə plazmafarezin tətbiqini (günaşırı olaraq 3 seans, 350-400 ml plazmanın eksfuziyası ilə birlikdə) məsləhət görürlər. Hesab edilir ki, plazmaferez etibarlı və davamlı surətdə (2 aya qədər) beyin hemodinamikasının yarımkürələrarası asimmetriya göstəricilərini azaldır, fibrinolizizi və damar divarının antiaqreqant fəallığını gücləndirir.

Qan axınının, onun özlülüyünün və formalı elementlərin aqreqasion xüsusiyyətlərinin azaldılması, hipokoaqulyason dəyişikliklər, həmçinin qan plazmasında xolesterinin və triqliseridlərin səviyyəsinin azaldılması yolu ilə yaxşılaşdırılması məqsədilə bir sıra alimlər DEP xəstələrinin müalicəsində hemosorbsiya (1-4 seans) tətbiq etmişlər.

DEP xəstələrində oksigen və karbon-dioksid vannalarının yüksək müalicəvi effekti və serebral aterosklerozu olan xəstələrdə xlorid-natrium və yodlu-bromlu vannaların təsiri altında müsbət dinamikanın əldə edilməsi kliniki olaraq sübut edilmişdir. Xroniki serebrovaskulyar çatışmazlığı olan xəstələrdə impuls elektroterapiyası ilə birlikdə radon vannalarının istifadəsi əhvali-ruhiyyəni yüksəltmiş, yuxunu normallaşdırmış, başda küyü və başgicəllənmə paroksizmlərini azaltmışdır.

Bir sıra alimlər serebrovaskulyar xəstəliyin başlanğıc formalarında oksigenobaroterapiyanın yüksək effektivliyini qeyd edirlər ( Q.A. Akimov, V.V. Kazantsev və başqaları ) . Xəstəliyin müalicəsində 8-10 gündəlik seansdan ibarət olan hiperbarik oksigenasiya kursu təklif edilir . Bu müalicə metodununn qan dövranına müsbət təsiri hiperbarik oksigenin damar divarlarına və ürəyin işinə birbaşa və reflektor vasitə ilə təsiri, toxumalarda endogen vazoaktiv metabolitlərin konsentrasiyasıyasının dəyişməsi və neyrohumoral tənzimlənmə proseslərinin nizamlanması şəklində təzahür edir . Baroterapiya prosesində xəstələrin ümumi vəziyyətinin yaxşılaşması; astenizasiya təzahürlərinin, psixoemosional pozğunluqların, baş ağrılarının və vegetativ pozuntularının azalması müşahidə edilmişdir.

Müstəqil bir üsul olaraq və digər fizioterapiya və dərman vasitələri ilə birlikdə hidroaeroionoterapiya metodundan istifadə olunur . Oksigen terapiyasını oksigen kokteylləri şəklində təyin etmək məqsədəuyğundur ki, bu da ümumi stimullaşdırıcı təsir göstərir və sinir sisteminin vəziyyətini yaxşılaşdırır . Aeroionoterapiya və oksigen terapiyasının birgə tətbiqi güclü bir kliniki təsir göstərir : əhvali-ruhiyyə və yaddaş yaxşılaşır, baş ağrısı yox olur, vestibulyar və emosional – iradi pozuntular azalır .

Son illərdə sinir sisteminin xəstəliklərinin müalicəsində manual terapiyanın “yumşaq” metodlarına maraq artmışdır. Bu üsullara kraniosakral terapiyanı (KST) aid etmək olar. Tibbi ədəbiyyatda xroniki beyin damar xəstəliyi olan xəstələrin kompleks müalicəsində KST-in tətbiq edilməsi və bunun nəticəsində xəstələrin vəziyyətinin əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşması (DEP xəstələrinin 86,6%-i) barəsində çoxsaylı məlumatlar mövcuddur.

Beləliklə , aparılan kompleks müalicə tədbirlərinin hamısı bir məqsədə xidmət edir və beyin toxumasının pozulmuş funksiyalarının bərpası, hemodinamikanın normallaşdırılması, mikrosirkulyasiyanın yaxşılaşdırılması və metabolizmin optimizasiyasına yönəldilmişdir. Kompleks müalicənin tətbiqi müalicəvi effektin 4-6 ay ərzində saxlanmasını təmin edir.

Dissirkulyator ensefalopatiyanın proqnozu və profilaktikası

Əksər hallarda, vaxtında aparılmış adekvat və müntəzəm müalicə ensefalopatiyanın I, hətta II mərhələsinin inkişafını yavaşıda bilər. Bəzi hallarda sürətli irəliləyiş müşahidə olunur ki, bu zaman hər bir sonrakı mərhələ əvvəlkindən 2 il sonra inkişaf edir. Dissirkulyator ensefalopatiya baş beynin degenerativ dəyişiklikləri ilə birgə inkişaf edərsə, həmçinin DEP fonunda baş verən hipertonik krizlər, beyin qan dövranının kəskin pozulmaları (TIH, işemik və ya hemorragik insult), çətin nəzarət olunan hiperqlikemiya xəstəlik üçün nikbin proqnoz sayılmır.

DEP-in inkişafının qarşısının alınması üçün lipid mübadiləsinin pozulmasının tənzimlənməsi, aterosklerozla mübarizə, effektiv hipotenziv terapiya, diabetiklər üçün adekvat müalicə planının seçimi ən yaxşı profilaktik tədbir hesab olunur.

Sanator – kurort müalicəsi

Xəstəliyin yüngül və mülayim mərhələlərində məsləhətdir . Nəzərə almaq lazımdır ki, xəstələr cənub kurortlarında ilin isti vaxtını və yüksək dağlıq nahiyələrdə iqlim şəraitinin tez-tez dəyişməsini çox pis keçirirlər. Xəstələri akklimatizasiya üçün vaxt sərf etməyə ehtiyac olmayan ürək-damar tipli yerli sanatoriyalara göndərmək daha məqsədəuyğundur .

Dissirkulyator ensefalopatiyalı xəstələrə adekvat müalicənin tətbiq edilməsi, əlilliyin və vaxtından əvvəl ölümün qarşısının alınmasına və aktiv, tamdəyərli ömrün uzadılmasına kömək edir